Irak ve Güney Kürdistan’da Federal Parlamento seçimleri 10 Ekim tarihinde yapıldı. Seçimler yapıldı, ancak seçim sonuçlarını Kürt sitelerinden toparlamak, verilen çelişkili ve yanlış sonuçları birbirinden ayıklamak, süzgeçten geçirmek biraz daha zaman alacak gibi. Affınıza sığınarak tabelada yer alan sonuçlarda oynama olabileceğini akılda tutmak gerektiğini hatırlatarak konuya geçmek istiyorum.
İki kazananı ve birçok kaybedeni var bu seçimlerin. Irak’ta Mukteda es-Sadr’ın Sadr Hareketi ile Kürdistan’da KDP bu seçimlerin galibi oldu. Sadr Hareketi parlamentodaki sandalye sayısını 70’e yükselterek 2018 seçimlerindeki gücüne güç kattı. KDP ise 2018’de 25 parlamenterle temsil edildiği parlamentoya bu kez 33 temsilci göndererek güç ve etkisini eskiye oranla bir hayli arttırdı ve Irak genelinde dördüncü parti konumuna yükseldi.
Seçimlerin kaybedeni ise hemen hemen tüm partiler oldu. 25 milyon seçmenden sadece yüzde 41’ine denk gelen 9 milyon seçmen sandığa rağbet ederken, 16 milyon seçmen 16 yıllık parlamento deneyiminde yaşadığı düş kırıklığı sonucu sandığa gitmedi. Bunun bir kısmı boykot ederken siyasi bir tavır takındı. Bir kısmı ise nasıl olsa bir şey değişmez mantığı ve yaklaşımıyla evinde kalmayı tercih etti. Her iki kesimin verdiği mesaj ise ortak: Partilere duyulan güvenin yitirilmesi, yıllardır biriken sorunların orta yerde kalması, yolsuzluk, hırsızlık, iltimas, pahalılık, işsizlik ve gelecek perspektifinin yitirilmiş olması.
Irak ve Kürdistan’da seçime katılımda yüzde elliyi aşarak başı çeken tek kent ise Duhok oldu.
329 sandalyeli Federal Parlamento’da Kürdistan Bölgesi’ne ayrılan temsilci sayısı 45. (Bu rakama Kürdistan yönetiminin idaresi altında olmayan “tartışmalı bölgeler” dahil değil.) Kürdistan’daki seçmen sayısı ise 2,8 milyon civarında. Bu rakamdan seçime katılan 1,2 milyon seçmeni çıkardığımızda, oy hakkı olan 1,6 milyon seçmenin sandıktan uzak kaldığını görürüz. Kürdistan’da devletten, doğru bir tanımlama ile partilerden maaş alanların sayısından daha az bir kitle seçme hakkını kullanmış, anlaşılan.
Iraklı seçmenle Kürdistan’daki seçmenin tavrı ortak. Ortaya çıkan bu mesajın Kürt partilerince ciddi bir şekilde ele alınması gerekir. Şayet 1992 yılında başlayan seçim deneyimi 30 yıl sonra Kürt seçmenin yarısından fazlasının ilgisini artık çekmiyorsa, bunun nedenlerinin detaylıca araştırılması ve ortaya çıkan sonucun giderilmesi yönünde atılacak adımların sokağa, seçmene, kitlelere yansıması gerekir. Her şeyden önce ama GENDELİ’ye artık dur denmeli, buna yol açan ve adı karışan yetkililerden hesap sorulmalıdır.
Şayet yolsuzluk, hırsızlık, neme lazımcılık devam eder, istihdam konusunda köklü adımlar atılmaz, işsiz ve gelecek perspektifinden yoksun gençliğin sorunlarını giderme konusunda harekete geçilmez, devasa yeraltı ve yerüstü enerji kaynaklarına rağmen halkın karanlıkta kalmasına, soğukla boğuşmasına çare bulunulmazsa bir sonraki seçimlere ilgi daha da azalır, halk mevcut partilerden umudunu yitirir, pusuda bekleyen ve Kürdistan’a çullanmaya çalışan çakallara ellerini ovuşturacakları bir ortam yaratılmış olur.
Federal Parlamento’da Kürt temsiliyeti:
2014 | 2018 | 2021 | |
KDP | 25 | 25 | 33 |
YNK | 21 | 18 | 17 |
Goran | 9 | 5 | – |
Yekgirtu İslami | 4 | 2 | 3 |
Komela İslami | 3 | 2 | 1 |
Newey Nwe / Nifşe Nu / Yeni Nesil* | 4 | 9 | |
Demokrasi için Adalet Koalisyonu** | – | 2 | – |
62 | 58 | 63 |
*Nifşe Nu 2018’den itibaren seçimlere katılıyor.
**Berhem Salih’in Demokrasi için Adalet Koalisyonu seçimlere sadece 2018’de katıldı ve varlığına son vererek YNK ile yeniden bütünleşti.
Tablodan da görüleceği gibi KDP ile Nifşe Nu Hareketi’nde geçmiş yıllara oranla bir yükselme trendi gözleniyor. KDP Irak genelinde dördüncü olmuş ve kilit/anahtar parti konumuna yükselmiş durumda. İslami partilerde bir gerileme gözlenirken YNK’de ise büyük bir oy kaybı yaşanıyor. Goran ise Kürdistan Parlamentosu’ndaki varlığına rağmen YNK ile oluşturduğu Kürdistan Koalisyonu’nda bir varlık gösteremeyerek seçmenlerin teveccühünü yitirmişe benziyor.
Kürt partilerinin Irak Federal Parlamentosuna gönderdikleri temsilcilerin illere göre dağılımı:
Hewlêr (15) |
Suleymani (18) |
Duhok (11) |
Kerkük (12) |
Musul (31) |
Diyala (Xaneqin) |
|
KDP | 11 | 2 | 9 | 2 | 9 | |
YNK | 1 | 8 | 1 | 3 | 3 | 1 |
Goran | ||||||
Yekgirtu İslami | 2 | 1 | ||||
Komela İslami | 1 | |||||
Nifşe Nu / Yeni Nesil* | 3 | 5 | 1 | |||
15 | 18 | 11 | 6 | 12 | 1 |
Kürt partileri Irak Parlamentosu’nun yüzde 18,5 oranla neredeyse beşte birini oluşturuyorlar. Bu dikkate alınır, hatırı sayılır önemli bir güç ve oran.
Dört yıldır Kerkük’te estirilen teröre rağmen sandalyelerin yarısının Kürt partilerince kazanılması küçümsenmemelidir. İşgal altında bile kürsülerin yarısının kazanılması bu kentin direngenlik ve renginin dışa vurumunun bir yansımasıdır.
Seçimlerden sonra bir açıklama yapan kek Mesud Barzani ortak akla işaret ediyor ve şöyle diyor: “Seçim sürecinin başarısı halkın iradesi ve demokrasinin başarısıdır. Bu vesile ile seçimden sonra Kürdistani partilerin birlik ve birbirlerinin tamamlayanı olmasını ümit ediyorum. Umarım tüm taraflar Kürdistan’ın yüksek menfaatleri ve Kürdistan halkının hak ve kazanımlarının korunması için birlikte çalışır ki Kürdistan Bölgesi ile Irak arasındaki ilişkileri hakiki ortaklık üzerine inşa edebilelim.”
Evet, Kürt partileri son yıllarda yaşananlardan ve bu seçim sonuçlarından ders çıkarabilirlerse Federal Anayasa’nın uygulanmayan maddeleriyle, en başta da 140 Madde’nin yaşam bulması için yeni bir hamle başlatabilirler. Tabii Kürdistan’da yapılması gereken ev ödevlerini de unutmadan…
msahin1@web.de